اثر نیتروژن از منبع آلی و شیمیایی بر راندمان عناصر (نیتروژن و فسفر) در شرایط تنش آبی به خوبی مشخص نشده است. بنابراین آزمایشی مزرعه ای با هدف تعیین اثر منابع مختلف نیتروژن و تنش خشکی بر کارایی نیتروژن و فسفر در ذرت به صورت طرح کرت های خرد شده به اجرا درآمد. کرت های اصلی شامل تیمار آبیاری در دو سطح (آبیاری بدون تنش و قطع آب در مرحله گل دهی به مدت دو هفته) و کرت های فرعی شامل کودهای نیتروژن دار (کود گاوی: 40.8 تن در هکتار، مرغی: 13.3 تن در هکتار، اوره: 435 کیلوگرم در هکتار، تلفیق کود گاوی با اوره: به ترتیب 20.4 تن در هکتار و 217 کیلوگرم در هکتار) و شاهد (عدم مصرف کود) بودند. نتایج نشان داد اثر تنش کم آبی و نوع کود بر جذب نیتروژن معنی دار بود، اما جذب فسفر فقط تحت تاثیر نوع کود قرار گرفت، بطوری که بالاترین جذب نیتروژن و فسفر با بکارگیری کود مرغی بدست آمد. همچنین برهمکنش تنش کم آبی با نوع کود بر کارایی زراعی نیتروژن و فسفر و کارایی فیزیولوژیک نیتروژن معنی دار بود (P<0.01). اثر تنش کم آبی بر کارایی جذب نیتروژن و فسفر معنی دار نبود، ولی نوع کود بر این صفت اثر معنی داری داشت. کارایی فیزیولوژیک فسفر در اثر تنش آبی به طور معنی داری کاهش یافت. کارایی زراعی نیتروژن و فسفر و کارایی فیزیولوژیک نیتروژن با مصرف کود مرغی و گاوی و تحت شرایط تنش کم آبی به طور معنی داری کمتر از آبیاری بدون تنش بود. به طور کلی بالاترین کارایی زراعی و جذب نیتروژن و فسفر با بکارگیری کود مرغی در شرایط آبیاری بدون تنش و یا تلفیق کود گاوی با اوره در شرایط تنش کم آبی بدست آمد.

به منظور بررسی اثر مصرف نیتروژن معدنی بر انتقال مجدد ماده خشک و نیتروژن جو بهاره در شرایط تنش کم آبی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1391 در شرایط گلخانه اجرا شد. تنش کم آبی در سه سطح 35 درصد، 60 درصد و 85 درصد ظرفیت مزرعه ای و نیتروژن به شکل اوره در سه سطح 40، 80 و 120 کیلو گرم در هکتار بر روی ژنوتیپ EBYTW-11، جو بهاره اعمال گردید. نتایج نشان داد که میزان ماده خشک انتقال یافته از اندام های مختلف هوایی گیاه شامل ساقه، برگ پرچم، سایر برگ ها و پدانکل به دانه تحت تاثیر سطوح کود نیتروژن و تنش کم آبی قرار گرفت، به طوری که بیشترین مقدار ماده خشک مربوط به سایر برگ ها در تنش 60 درصد ظرفیت زراعی (تنش متوسط) با مصرف 40 کیلو گرم نیتروژن در هکتار بود. همچنین مشخص شد کارایی ماده خشک انتقال یافته از اندام های مختلف هوایی گیاه شامل ساقه، برگ پرچم و پدانکل به دانه نیز تحت تاثیر سطوح کود نیتروژن و تنش کم آبی قرار گرفت، بالاترین کارایی ماده خشک انتقال یافته به دانه مربوط به برگ پرچم در تنش شدید با مصرف 40 کیلو گرم نیتروژن در هکتار بود. تاثیر تنش کم آبی و مصرف نیتروژن در خصوص سهم ماده خشک انتقال یافته از ساقه و پدانکل معنی دار بود. به نظر می رسد در تنش شدید به دلیل زود رسی، تسریع پیری و ریزش برگ های پایینی، میزان ماده خشک بیشتری به سمت سنبله منتقل می شود. نتایج نشان داد زمانی که گیاه در معرض کمبود نیتروژن در خاک باشد، کارایی انتقال مجدد نیتروژن از اندام های رویشی به دانه بیشتر می شود.

به منظور بررسی واکنش انتقال مجدد نیتروژن به تنش شوری و نحوه عرضه نیتروژن، پژوهشی در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار و شامل تیمارهای: شوری: شاهد 1.1 دسی زیمنس بر متر (S0) و شوری 12 دسی زیمنس بر متر (S1)، نحوه عرضه نیتروژن: الف) تلقیح بذرها پیش از کاشت با باکتری ریزوبیوم ملیلوتی (N1)، ب) مصرف 400 میلی گرم در لیتر نیترات آمونیوم در محلول غذایی بدون تلقیح بذرها با باکتری (N2)، ج) تلقیح بذرها پیش از کاشت با باکتری ریزوبیوم ملیلوتی به همراه مصرف 400 میلی گرم در لیتر نیترات آمونیوم در محلول غذایی (N3)، بر روی دو رقم یونجه ایرانی شامل بمی و قره یونجه در گلخانه طرح حبوبات دانشکده کشاورزی کرج انجام پذیرفت. تنش شوری قابلیت جذب و تثبیت نیتروژن در ریشه و انتقال مجدد نیتروژن از ریشه به شاخساره را به طور معنی داری کاهش داد و درصد این کاهش در رقم قره یونجه از رقم بمی بالاتر بود. با توجه به وجود همبستگی مثبت میان انتقال مجدد نیتروژن از ریشه به شاخساره و تولید ماده خشک شاخساره پس از برگ زدایی، می توان گفت یکی از دلایل کاهش سرعت رشد مجدد شاخساره یونجه در شرایط تنش شوری، کاهش انتقال مجدد نیتروژن به شاخساره می باشد. بر این اساس انتقال مجدد نیتروژن از ریشه به شاخساره پس از برگ زدایی و تجدید رشد شاخساره در رقم بمی نسبت به رقم قره یونجه از تحمل نسبی بالاتری به تنش برخوردار است. بالاترین مقدار انتقال مجدد در تیمارهای N2 و N3 وجود داشت هر چند درصد بهره برداری از منابع نیتروژن ریشه برای انتقال مجدد نیتروژن در این تیمارها به طور معنی داری از تیمار N1 کمتر بود. در اثر تنش شوری انتقال مجدد نیتروژن در هر سه شکل عرضه نیتروژن کاهش یافت اما درصد این کاهش در تیمارهای N2 و N3 به طور معنی داری از تیمار N1 بالاتر بود. محتوای سدیم ریشه و شاخساره در تیمار N1 به طور معنی داری از دو تیمار دیگر کمتر بود و درصد افزایش در محتوای سدیم ریشه و شاخساره در مواجهه با تنش شوری هم در این تیمار پایین تر بود. بنابراین ممکن است که کاهش کمتر در انتقال مجدد نیتروژن و رشد مجدد پس از برگ زدایی در تیمار N1 از افزایش کمتر در محتوای سدیم ریشه و شاخساره در این تیمار ناشی شده باشد.

مدیریت مطلوب رقابت های درون گونه ای و بین گونه ای موضوعی کلیدی در بسیاری از اکوسیستم های زراعی است. این آزمایش با هدف مطالعه اثرات رقابت درون و بین گونه ای تحت تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم در مزرعه تحقیقاتی شماره یک دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز طی سال زراعی 90-1389 اجرا شد. آزمایش در قالب کرت های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل کود نیتروژن در 4 سطح (0، 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و عامل فرعی شامل الگوهای رقابت در 4 سطح شامل: عدم رقابت، رقابت درون گونه ای، رقابت بین گونه ای و رقابت درون و بین گونه ای بود. نتایج آزمایش نشان داد که هر دو تیمار نیتروژن و الگوی رقابت بر عملکرد و اجزای عملکرد کمی و کیفی گندم تاثیر گذار بودند. بیشترین عملکرد دانه در شرایط عدم رقابت و کاربرد 100 یا 150 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و با افزایش شدت رقابت عملکرد دانه کاهش یافت. کمترین عملکرد دانه نیز در شرایط عدم کاربرد نیتروژن بدست آمد. به علاوه، بیشترین درصد پروتئین در بالاترین سطح نیتروژن بدست آمد. ولی با افزایش رقابت، درصد پروتئین کاهش یافت. همچنین در سطوح پایین نیتروژن رقابت بین گونه ای بیشترین اثر منفی را بر عملکرد داشت، ولی در مقابل در سطوح بالای نیتروژن رقابت درون گونه ای بیشترین اثر منفی را دارا بود.

گلرنگ یک گیاه دانه روغنی مقاوم به کم آبی است و نقش مهمی در تولید روغن دارد. این پژوهش با هدف مطالعه پاسخ ژنوتیپ های گلرنگ پاییزه به ازتوباکتر و کود شیمایی نیتروژن به صورت فاکتوریل 4×6 در طی دو سال زراعی (95- 1394و 96-1395) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط تنش خشکی انتهایی فصل و بدون تنش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرابله در استان ایلام اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ترکیبی از تلقیح بذر با ازتوباکتر همراه با مصرف کود شیمیایی اوره در چهار سطح (بدون مصرف هیچ منبع کودی (شاهد)، تلقیح بذر با ازتوباکتر، تلقیح بذر با ازتوباکتر+ 50 درصد نیتروژن از منبع اوره و 100 درصد نیتروژن از منبع کود شیمیایی اوره) و شش ژنوتیپ گلرنگ بود. نتایج حاصل از تجزیه مرکب نشان داد، اثر منبع نیتروژن و ژنوتیپ بر شاخص های تحمل به تنش و عملکرد دانه در هر دو شرایط آزمایش معنی دار بودند. بیشترین شاخص میانگین بهره وری به کاربرد 100 درصد کود شیمیایی نیتروژن و تیمار تلقیح ازتوباکتر+50 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن اختصاص داشت.کمترین شاخص حساسیت به تنش به تیمار تلقیح ازتوباکتر+ 50 درصد مصرف کود شیمیایی متعلق بود.نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه های اصلی نیز نشان داد که ژنوتیپ سینا در تیمارهای تلقیح با ازتوباکتر و 100 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن و ژنوتیپ پدیده و سینا در تیمار تلفیقی ازتوباکتر+50 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن، بیشترین تحمل به تنش خشکی را داشتند. به طور کلی نتایج این تحقیق مشخص کرد، رقم سینا در تیمار تلقیح با ازتوباکتر و مصرف کود 100 درصد نیتروژن، رقم پدیده علاوه بر رقم سینا در کاربرد ترکیبی ازتوباکتر + کود نیتروژن 50 درصد بیشترین تحمل را به تنش خشکی انتهایی فصل داشت. بنابراین در انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی باید به عامل منبع نیتروژن توجه ویژه ای شود.

به منظور بررسی اثر تنش آب و مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد، کارایی مصرف آب، تجمع و جذب نیتروژن در کلزا، آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 1384 انجام شد. در این بررسی، دو رقم به نام های زرفام و مودنا در سه رژیم آبیاری (آبیاری پس از 40، 60 و 80 درصد تخلیه رطوبتی خاک) و چهار میزان کود نیتروژن (صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که افزایش میزان مصرف نیتروژن از صفر به 225 کیلوگرم در هکتار و افزایش میزان رطوبت خاک، سبب افزایش تولید ماده خشک کل شد که این افزایش با افزایش عملکرد دانه همراه بود. افزایش عملکرد دانه در هر دو شرایط، عمدتا به دلیل افزایش تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در هر خورجین بود. با افزایش نیتروژن مصرفی و میزان رطوبت خاک، کارایی مصرف آب دانه و ماده خشک کل افزایش یافت به گونه ای که حداکثر مقدار این دو کارایی در تیمار 225 کیلوگرم نیتروژن و تیمار 40 درصد تخلیه به دست آمد. میزان تجمع نیتروژن در اندام های گیاهی با افزایش میزان نیتروژن مصرفی و افزایش دفعات آبیاری افزایش یافت، که در نهایت، میزان عملکرد دانه و ماده خشک کل را افزایش داد. در مقابل، شاخص کارایی استفاده از نیتروژن همراه با افزایش نیتروژن مصرفی و کاهش میزان رطوبت خاک کاهش یافت. در مقایسه دو رقم نیز مشخص شد که رقم زرفام، توانایی جذب و انتقال نیتروژن بهتری در شرایط آبیاری معمول، تنش شدید رطوبتی و شرایط نیتروژن زیاد و عدم مصرف نیتروژن را نیز داشت و به همین دلیل عملکرد دانه بیشتری تولید کرد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی و کود نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی استفاده از آب و نیتروژن ذرت دانه ای هیبرید سینگل کراس 704 آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب انجام شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح 100 %، 80 % و 60 % نیاز کامل آبی گیاه بود و فاکتور فرعی کود نیتروژن شامل میزان توصیه شده بر اساس آزمون خاک (170 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص)، 30 درصد بیشتر از این میزان (221 کیلوگرم نیتروژن خالص) و 30 درصد کمتر از این میزان (119 کیلوگرم نیتروژن خالص) در پلات های فرعی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنش شدید خشکی نسبت به آبیاری مطلوب عملکرد دانه را به میزان 45.62 درصد کاهش داد. افزایش کود نیتروژن تا حد 170 کیلوگرم در هکتار با تاثیر بر افزایش شاخص سطح برگ، عملکرد بیولوژیک و اجزای عملکرد، عملکرد دانه را افزایش داد. اما مصرف نیتروژن در مقادیر بیشتر از نیاز گیاه نه تنها اثر مثبتی بر عملکرد نداشت بلکه در این شرایط عملکرد دانه نسبت به مصرف مقدار مناسب نیتروژن 11.3 درصد کاهش یافت. به علاوه در شرایط مصرف بهینه کود نسبت به مقادیر بیشتر آن نه تنها کارآیی مصرف نیتروژن افزایش یافت بلکه حداکثر کارآیی مصرف آب (2.65 کیلوگرم بر مترمکعب) نیز در این شرایط به دست آمد. در رابطه با اثر متقابل آبیاری و نیتروژن، افزایش هم زمان رطوبت خاک و نیتروژن عملکرد دانه را افزایش داد ولی مصرف مقادیر بالای کود نیتروژن در شرایط تنش رطوبتی به علت کاهش جذب و افزایش هدرروی نیتروژن عملکرد دانه را کاهش داد به طوری که بیشترین میزان عملکرد دانه (19.23 تن در هکتار) در تیمار تامین نیاز کامل آبی گیاه و کاربرد 221 کیلوگرم نیتروژن به دست آمد، و کمترین میزان آن (9.17 تن در هکتار) مربوط به تیمار تنش شدید خشکی و کاربرد 221 کیلوگرم نیتروژن بود.